ELDE ETTİĞİ KİRA GELİRLERİNİ EKSİK BEYAN EDEN VEYA HİÇ BEYAN ETMEYEN MÜLK SAHİPLERİNİN ÇAPRAZ DENETİMİ
Bilineceği üzere kira geliri, gayrimenkul sermaye iradı olarak vergi yasalarında düzenlenmiştir. Yine kira geliri elde edenlerin yıl boyunca elde ettikleri kira gelirlerini, takip eden yılın Mart ayı içerisinde yıllık gelir vergisi beyannamesiyle gelir idaresine beyan edeceği de düzenlenmiş olup bu meblağ üzerinden idare, vergi tahakkuk ettirmekte ve mükelleften tahsil yoluna gitmektedir.
Ülkemizde mükelleflerin hiç vergi vermemek veya daha az vergi vermek adına kanunu dolanma amacına yönelik şekilde esasen kira geliri elde etse dahi gayrimenkullerini bedelsiz kullanım olarak gösterdikleri veya çift kira sözleşmesi düzenleyerek daha az kira bedeli yazılı sözleşmeyi vergi dairesine ve çeşitli kamu kurumlarına beyan ettikleri, böylece vergi ödemekten kaçındıkları ve vergi kaybına neden oldukları bilinmektedir.
Ancak son süreçte mali idare, vergi kayıplarını en aza indirmek ve elde edilen tüm gelirlerin eksiksiz şekilde beyan edilmesini sağlamak amacıyla denetimlerin sıkılaştırılacağını duyurmuştur. Bu yazımız ile kısaca kira beyanı, beyan değerinin çapraz denetimi ve gelir elde edenlerin maruz kalabileceği olası yaptırımlara değineceğiz.
ÇAPRAZ DENETİM NEDİR?
Vergi idaresi, mükelleflerin beyan etmiş oldukları gelirlerin doğruluğunun tespiti için Vergi Usul Kanununun 127 ve 152. maddeleri arasında düzenlendiği üzere yoklama, inceleme, arama ve bilgi toplama gibi usullerle tespitler yapabilmektedir. Nitekim VUK m.148 düzenlemesi de “Kamu idare ve müesseseleri, mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişiler, Maliye Bakanlığının veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların isteyecekleri bilgileri vermeye mecburdurlar.” şeklindedir. Bu düzenleme ile mükellefler ve muamelede bulunan gerçek ve tüzel kişilerin de bilgi verme mecburiyetinde olduğu ifade edilmiştir.
Bu açıklamadan da görüleceği üzere, gayrimenkul sermaye iradı (kira geliri) elde eden mülk sahibinin, elde ettiği kira gelirini beyan edip etmediği veya kira geliri beyan eden mükellefin eksik beyan edip etmediği gibi hususların açığa çıkarılmasında, kira sözleşmesinin diğer tarafı olan kiracının bilgisine de başvurulabileceği sonucu çıkmaktadır. Kanunun 151. maddesine göre bilgisine başvurulan şahıslar, bilgi vermekten kaçınamayacaktır.
Gelir İdaresi, Dijital Vergi Dairesi üzerinden kullanıma açtığı “Kira Bildirim Formu” başlıklı panel ile “Değerli Mükellefimiz, aşağıda yer alan bilgileri doldurarak kayıt dışı ekonomi ile mücadele edilmesine destek olabilirsiniz” açıklamasıyla çapraz denetim uygulamasına başlamıştır. Bu kapsamda idare, kiracıların bildirmiş olduğu kira bedelleri ile mülk sahiplerinin beyan ettiği kira bedellerini karşılaştırmakta, bankalar ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarından bilgi toplayarak, elde ettiği kira gelirini eksik beyan ettiğini veya hiç beyan etmediğini tespit ettiği mükellefleri faizli ve cezalı vergi salınımı yoluna gidebilmektedir.
Çapraz denetim yalnızca kira bildirim formu yoluyla değil, idare tarafından bizzat saha denetimleri ile de ortaya çıkarılabilecektir. Bu kapsamda idarenin, kira gelirine konu taşınmazlarda fiili tespitler yaparak kiracılardan bizzat bilgi toplaması da mümkündür. Bilgi verme mecburiyetine uymayanlara VUK’un mükerrer 355’nci maddesi gereğince özel usulsüzlük cezası kesilebilecektir.
Bu nedenlerle idare tarafından kira gelirlerinin tespiti için VUK m. 148 düzenlemesine istinaden uygulanan çapraz denetimde kiracıların asıl ödedikleri kira bedeli hakkında idareye doğru şekilde bilgi vermesi, idarenin mülk sahibinin vermiş olduğu beyannamenin denetlenmesinde oldukça önem taşımakta ve gerek kiracılara gerekse de mülk sahiplerine önemli sorumluluklar yüklemektedir.
Yine bilinmelidir ki, kira geliri elde eden mülk sahiplerinin elde etmiş oldukları kira gelirlerine ilişkin beyannameyi 01.04.2024 tarihine kadar beyan etmeleri gerekmekte olup konuyla ilgili uzman bir mali müşavir desteğinden faydalanılmasında fayda vardır.
AV. ELİF SILA ÇÖRTÜK